بررسی مصالح در سبک سازی

برای بکارگیری تکنیک های سبک سازی نخست باید به مسئله اول علل سنگین شدن وزن ساختمان توجه کافی شود پس از شناخت این علل و عوامل باید جهت حذف یا به حداقل رساندن تاثیر آنها ووزن تمام شده ساختمان تلاش نمود .

روش های سبک سازی ساختمان بطور عمده به دو دسته تقسیم میگردند :
۱) سبک کردن اجزای باربر ساختمان
۲) سبک کردن سازه ساختمان

بخش عمده ای از مباحث مربوط به سبک سازی وتکنیک های رایج در مورد دستیابی به وزن مناسب ساختمانی را در بر میگیرد که شامل:شناخت مصالح سبک رایج در صنعت ساختمان (در داخل و خاج کشور)وتکنولوژی استفاده از آنها, معیار های ارزیابی میزان کارایی این مصالح بعنوان مصالح سبک ومیزان تاثیر به کار گیری مصالح نو در کاهش وزن ساختمان هزینه و زمان مورد نیاز اجرای یک ساختمان.

تعریف مصالح سبک :مصالح سبک به مصالحی اطلاق میشود که وزن مخصوص انها از نمونه های مشابه کمتر بوده واستفاده از آنها به کاهش وزن کلی ساختمان بیانجامد.

مصالح سبک در یک تقسیم بندی کلی به سه دسته تقسیم میشوند:
۱) مصالح سبک سازه ای
۲) مصالح سبک غیر سازه ای
۳) سیستم ها

▪ مصالح سبک سازه ای:
به ان دسته از مصالح گفته میشود که در موارد سازه ای در بنا به کار برده میشوندبه سه نوع تقسیم میشوند:
۱) بتونی
۲) طبیعی
۳) صنعتی

▪ بتن سبک:
یکی از مصالح مهم و کار امد در صنعت ساختمان مدرن است و دارای کاربرد های متنوعی دارد.قاب های ساختمانی چند منطقه و دیوارهای جداکننده ,سقف های پوشاننده, صفحات انعطاف پذیر پل ها, عناصر پیش تنیده وپس تنیده وبقیه اجزا از جمله این مواد هستند در بسیاری از موارد فرم های معماری از تلفیق شده طرح های عملکرد ای میتواند به اسانی و بهتر از هر مصالح دیگر بوسیله بتن سبک حاصل شود.

انواع بتن سبک : در یک تقسیم بندی کلی به سه دسته زیر تقسیم میشوند:
۱) بتن سبک
۲) بتن اسفنجی
۳) بتن بدون ریز دانه

بکار گیری بتن سبک به عنوان یک نوع از مصالح ساختمانی نوین ضمن کاهش بار مرده ساختمان سرعت بسیار زیادی در اجرا بوجود می اورد.مزایای استفاده از بتن سبک سازه ای عبارتست از : بر خورداری از امتیاز سرعت در نصب ,انطباق با هر نوع نقشه ساختمانی ,وزن کم, مقاومت زیاد و به صرفه میباشد(بتن مصرفی در دیوار های غیر باربر)

مصارف تیر اهن را حذف کرده یا به حداقل ممکن کاهش میدهد و انرژی مصرفی اولیه ان ۱۰ درصد آجر هم حجم خود است.(بتن سبک سازه ای)
دارای خاصیت ویژه ای از نظر ایزولاسیون در برابر حرارت وصداست.(بتن های عایق حرارتی)

بتن سبک را میتوان از لحاظ هدف از کاربرد آن به سه دسته کلی تقسیم کرد:
۱) بتن سبک سازه ای
۲) بتن سبک مورد مصرف در واحد
۳) بتن غیر سازه ای (بتن عایق بندی و جداکننده)

کاربرد بتن سازه ای سبک در مرحله اول مبتنی بر ملاحظات اقتصادی است.
انواع بتن سازه ای سبک را میتوان با توجه به روش تولید انها بصورت زیر طبقه بندی کرد.

▪ بتن سبک دانه:
با استفاده از سنگ دانه های سبک ومتخلخل که وزن مخصوص ظاهری آنها کمتر از ۶/۲ میباشد.این نوع بتن بعنوان بتن دانه سبک شناخته میشود.

▪ بتن اسفنجی:
با ایجاد حفره های بزرگ در داخل بتن با ملات بدست میآید.این حفره ها باید به وضوح از حباب های فوق العاده ریز ناشی از حباب ریز قابل تشخیص باشند.انواع مختلف این نوع بتن با اسامی بتن اسفنجی بتن متخلخل وبتن کفی یا گازی شناخته میشوند.
بتن بدون ریز دانه :با حذف ریز دانه ها از مخلوط بطوریکه تعداد زیادی حفره های درونی در بتن ایجاد شوددر این موارد معمولا درشت دانه های معمولی مورد استفاده قرار میگیرند.این نوع بتن بدون ریز دانه شناخته میشود.

▪ بتن سبک دانه:
اولین تقسیم بندی را میتوان بین سنگدانه های طبیعی ومصنوعی قائل گردید.گروه اصلی سنگدانه های سبک طبیعی عبارت است از دیاتومه سنگ پا پوکه سنگ جوش های اتش فشانی وتوف به استثنای دیاتومه همه این ها دارای منشا آتش فشانی .

▪ سنگ دانه های طبیعی:
سنگ دانه های مصنوعی, رس, شیل و اسلیت منبسط شده ور میکولیت سر باره کوره ای سنگدانه کلینگر وپس مانده زغال کک.

بتن های بدست امده از سنگ دانه های سبک به سه دسته تقسیم میشوند:
▪ بتن ساز ه ای:
از رس وشیل منبسط شده وبه روش خاکستر های کلوخه ای , خاکستر بادی گندوله ای وسر بار منبسط شده ورس, اسلیت وشیل منبسط شده بدست میاید.
▪ بتن با مقاومت متوسط(نیمه سازه ای):
از پوکه سنگ ها و سنگ های آتشفشانی تولید میشود.
▪ بتن جدا کننده
بتن (عایق)از پرلیت وورمیکولیت حاصل میشود,
▪ بتن سبک با سبکدانه پلی استایرن
نمونه موردی از سنگ دانه های سبک تولید داخل

● سنگ دانه های سبک لیکا
ویژگی های عمومی دانه های لیکا :
▪ بافت متخلخل دانه های لیکا که از انبساط خاک رس و در نتیجه ایجاد ومحبوس شدن گازها در توده خمیری روان در دمای حدود ۱۲۰۰ در جه سانتی گراد بوجود می اید . از خصوصیات اساسی این دانه ها میباشد.
ـ نتیجه گیری:
کسب مقاومت فشاری در حد مقاومت سازه ای با استفاده از بتن سبک حاوی لیکا امکان پذیر است به کار گیری میکرو سیلیس در ساخت نمونه های بتن سبک باعث افزایش مقاومت فشاری میگردد.

استفاده از میکرو سیلیس باعث کاهش جذب حجمی وجذب مویینه بتن سبک حاوی لیکا میشود.
جمع شدگی ۹۰ روزه بتن سبک حاوی لیکا به کار گیری میکرو سیلیس کمتر از نمونه شاهد میباشد.
بطور کلی توصیه میگردد با توجه به منابع فراوان رس در کشور هم چنین تکنولوژی ساخت دانه های لیکا وساخت سازه های سبک بررسی و دا نه های بتن سبک حاوی لیکا در سطح گسترده تری انجام گردد ودستور العمل ها واستاندارد هایی برای استفاده از لیکا در صنعت ساختمان تدوین گردد.

▪ بتن اسفنجی:
یکی از راه های ساختن بتن سبک ایجاد حباب های گاز در ملات خمیری مخلوط بتن میباشدوحباب ها باید در ضمن اختلاط و تراکم وپایداری خود را حفظ کند.چنین بتنی بعنوان بتن اسفنجی یا متخلخل شناخته میشود

▪ بتن گازی :
این نوع بتن در نتیجه یک واکنش شیمیایی که گاز را در ملات تازه ایجاد میکند ساخته میشود. این بتن هنگامی که سخت میشود شامل تعداد زیادی حباب های گازی میباشد.

خواص بتن گازی یا بتن هوادار اتو کلاوه شده
این نوع بتن بعلت وزن کم وخواص عایق بندی حرارتی باعث کاهش جرم ساختمان وصرفه جویی در مصرف انرژی میگردد. بدین لحاظ کاربرد آن در سطح جهان در گسترش میباشد. از خواص عمده بتن گازی وزن مخصوص کم ,مقاومت مناسب عایق بندی حرارتی ومقاوم در برابر آتش قابل ذکر میباشد.از کاربرد های عمده بتن گازی برای کاربرد های نیمه سازه ای مانند پانل های سقف ودیوار مورد استفاده قرار میگیرند.

● وضعیت تولید بتن گازی در کشور
الف) مجتمع تولیدی وصنعتی سیپورکس(شرکت فر آورده های ساختمانی ایران)
ب) مجتمع تولیدی بنای سبک(هبلکس)
خواص بتن گازی:جرم حجمی ,جمع شدگی ناشی از خشک شدن ,جذب اب

ـ نتیجه گیری:
بتن گازی ماده ای است که نزدیک به ۷۰ سال سابقه کاربرد دارد به عنوان بتن سبک جهت تولید بلوک های سبک ساختمان ویا پانل های سبک مسلح ساختمانی دارد.خواص مطلوب شامل جرم حجمی پایین, نسبت مناسب مقاومت به جرم حجمی ,عایق بندی مناسب حرارتی وثبات حجمی وجمع شدگی ناشی از خشک شدن نسبتا پایین باعث شده است.این ماده در بسیاری از کشور های جهان با شرایط اقلیمی مختلف تولید و مورد استفاده قرار میگیرد.

▪ بتن کفی
با افزودن یک ماده کف زا معمولا بعضی شکل های پروتئین هیدرولیز شده یا صابون صمغی به مخلوط ساخته میشود.ماده کف زا در ضمن اختلاط با سرعت زیادی حباب های هوا را تولید میکند.هم چنین نسبت به بتن معمولی دارای مقاومت بهتری در مقابل آتش میباشد.
از مزایای دیگر استفاده از بتن اسفنجی ان است که میتوان آن را برید میخ را نگه میدارد وبه مقدار قابل قبولی پایا میباشد اگر چه درصد جذب آب این نوع بتن بالا است ولی سرعت نفوذ آب در آن مادامیکه حفره ها با مکش آب پر نشود پایین میباشد به این دلیل بتن اسفنجی مقاومت نسبی خوبی در مقابل یخبندان دارد واگر دوغابی شود میتوان از ان در ساختن دیوار ها استفاده نمود.

بتن سبک شامل :
۱) بتن سبکدانه
۲) بتن اسفنجی
۳) بتن بدون ریز دانه

بتن پلیمری سبک:بتن سبک امتیازاتی بر بتن معمولی دارد مانند وزن مخصوص کمتر عایق بودن حرارتی وکاهش ابعادی ومقاطع بتنی ولی دارای نقایصی مانند نفوذپذیری آب ضرورت به کار گیری روش های ویژه برای اتصال قطعات به یکدیگر وتحمل ار کمتر است.استفاده از بتن های پلیمری سبک در تهیه قطعات پیش ساخته نماهای ساختمانی وتزیینی متداول گردیده است.بتن پلیمری علاوه امتیازات بتن معمولی سبک دارای مقاومت فشاری بالا نفوذپذیری کم امکان رنگ پذیری وپذیرش طرح های تزیینی وامکان تهیه در ضخامت های کم میباشد.

▪ بتن الیافی:
بتن مسلح یا الیاف بتن الیافی بتنی است که با سیمان هیدرولیکی مصالح سنگی ریز دانه ودرشت دانه والیاف مجزا وغیر پیوسته ساخته میشود.هدف از مسلح نمودن بتن یا الیاف افزایش مقاومت کششی جلوگیری از توسعه ترک ها وافزایش سختی بوسیله انتقال تنش در عرض مقطع یک ترک میباشد.بدین ترتیب در مقایسه با بتن بدون الیاف امکان تغییر شکل های بزرگتری فراهم میشود.

ـ نتیجه گیری:
مصالح سبک بتنی در سه نوع بتن سبکدانه بتن اسفنجی وبتن بدون ریز دانه ارائه میشود که هر کدام از این موارد در کاهش وزن ساختمن اثر چشمگیری از بتنهای سبکدانه با انواع سبکدانه های طبیعی ومصنوعی تهیه میشود ودر موارد سازه ای نیمه سازه ای وغیر سازه ای مورد استفاده قرار میگیرند.بتن اسفنجی در دونوع بتن گازی واسفنجی ارائه میگردند که غالبا مصارف سازه ای دارند.بتن بدون ریز دانه نوع سوم بتن های سبک میباشد که در کاهش وزن بار مرده ساختمان نقش بسزایی دادر.بنا بر این ممکن است استفاده از مصالح سبک باعث کاهش هزینه تمام شده ساختمان نیز شود همانطور که استفاده از مصالح سبک بدون در بر داشتن هزینه اضافی میتواند نقش مناسبی در عایق سازی حرارتی ساختمان ایفا کند.

● مصالح سازه ای طبیعی:
چوب:چوب از جمله مصالح سبک سازه ای که تجربه های موفقی د راکثر کشور های جهان داشته است.
الف) مصالح چوبی:
چوب به عنوان یکی از مصالح ساختمانی دارای چند خاصیت با ارزش است مقاومت نسبی بالا مقدار چگالی کم ورسانایی کم در عین حال چوب چندین نقطه ضعف نیز دارد.در مقطع عرض دارای خواص متفاوت ا زجهات مختلف دادر.هم چنین چوب دراری قابلیت پوسیدن و اشتعال است.چوب سنگین تر معمولا مقاوم تر است بار بیشتری را تحمل میکند قابلیت هدایت حرارتی چوب کم است.وبه این دلیل برای ساختن عایق حرارتی مناسب است.چوب از لحاظ مصرف به اشکال مختلف چب های بریده شده چوب های ورقه ای وچوب های گرد تقسیم بندی میشوند.چوب های گرد:ضخامت بین ۱۴_۳۴سانتی متر ودرازای ۸/۱_۷/ متر دارندوبه دودسته گردبینه وتیر تقسیم میشوند.

▪ چوب های بریده شده :
۱) چهار تراش :
مقطع آن مربع است .مقطع ابعاد ان کمتر از ۲۰ سانتی متر و درازای ان ۴ یا ۵ متر است
۲) بینه:
از تقسیم یک گره بینه بدست میاید.
۳) الوار:
ممکن است چهار گوش یا سه گوش باشد که تقریبا راست وبدون گره است طول ان ۳ متر است.

▪ چوب های ورقه ای:
اغلب این ورقه ها بصورت روکش برای سطح تخته های مصنوعی مثل نئو پان وتیر استفاده میشود چوب های مصرفی در روکش سازی باید از مرغوبیت بالائی برخوردار باشد.
چوب های مصنوعی شامل تخته چند لایی :مزایای آن کم کردن پدیده هم کشیدگی و وا کشیدگی است
▪ تخته خرده چوب (نئوپان۹تخته فیبرها صفحات چوب سیمان):
این صفحات در برابر آتش کاملا مقاومند در برابر قارچ های چوب کاملا متفاوتنددر برابر اب ورطوبت وپوسیدگی سرما ویخبندان کاملا مقاومند عایق صدا وحرارت هستند سبک میباشد و در اکثر قسمت های ساختمان فابل مصرف است قابلیت نصب بر روی آجر وبتون را دارد از نظر اتصالات قابلیت های چوب را دارد و هم چنین قابل یخ زدن وپیچ کردن است.

۱) کانتکس :
از این محصول برای ساخت دیوار سقف کاذب ومانند این ها استفاده میشود.کانتکس از مصالحی است که عایق حرارت وصوت در برابر اتش سوزی است و به راحتی بر روی تیر های آهنی و چوبی و تیر چه های بتونی قابل نصب است.

۲) آندولین:
سقف پوشی است موج دار متشکل از الیاف گیاهی ومواد شیمیاییی ومصنوعی اشباع شده میباشد

۳) تخته های گلوکام:
بصورت های گوناگون در ساختمان به کار برده میشود.از جمله در اجرای اسکلت کف سازی قاب سازی چهار چوب بندی سقف وبام پی سازی پوشش دیوار ها وبام تزیین خارجی وپوشش خارجی عایق بندی حرارتی وصوتی نازک کاری سقف و دیوار های داخلی وپوششش کف.

ـ نتیجه گیری:
چوب از جمله مصالح سبک سازه ای میباشد که تجربه های موفقی در اکثر کشو ر های دنیا داشته است.بسیاری از بناهای چوبی در سر تا سر دنیا در برابر عوامل مختلف محیطی وطبیعی از جمله شرایط اقلیمی ونیرو های جانبی از جمله زلزله وباد مقاومت وپایداری بسیار خوبی از خود نشان دادند. در هر صورت مشکلات پایه ای در زمینه استفاده از این نع مصالح سبک علی الخصوص در زمینه سازه ای وجود دارد.هر چند که سایر کشور ها تجربه های موفقی دز زمینه استفاده از این نوع مصالح داشته اند.

ب) مصالح سبک صنعتی:
یکی از روش های سبک سازی ساختمان ها کاهش وزن تیغه های بار بر در ساختمان است.یکی از روش های نیمه پیش ساخته روش ساخت وساز به کمک پانل ها ی ساندویچی پیش ساخته تردی را نام بردکه با نام های تجاری مختلف از قبیل :پوما سپ وسیلانوبا این روش تا دو طبقه ساختمان با استفاده از باربری قطعات مورد نظر ساخته میگردد.

پانل هابه دو گروه تقسیم میشوند:
۱) سازه ای
۲) غیر سازه ای
پانل های سازه ای در موادر د سازه ای وغیر سازه ای بکار برده میشود

۱) پانل های ساندویچی یا بتن پاششی
۲) پانل با هسته لانه زنبوری
۳) پانل های اف.آر.پی

▪ پانل های ساندویچی با بتن پاششی
پانل های سه بعدی ساندویچی از جمله کامپوزیت های پلیمری میباشند.ساندویچ پانل مصرفی به عنوان نام وپوشش دیواری بصورت کنگره ای وصاف ونوع سقفی ان با بر جستگی هایی به صورت شادولاین میباشد.پانل های سقفی دیافراگم کف را تشکیل میدهد این پانل ها در کنار یکدیگر مستقر شده وروی پانل های دیوار نصب میگردند.پانل های دیوار علاوه بر این که جداکننده فضا های معماری هستند نقش دیوار بار برقائم و دیوار برشی در برابر بار های جانبی را هم ایفا میکنند.بنا بر این عموما در اینگونه سازه ها اسکلت فلزی یا بتنی وجو د نداردوساندویچ پانل به دلیل شکل خاص خود از ظرفیت بار بری بالایی ب خورداراست.ونیز از پانل های غیر بار بر در ساختمان علاوه بر کاهش وزن مزایاییی از قبیل یکپارچه بودن تیغه ها با سازه در برابر بار های جانبی را داراست

 پي : مجموعه بخشهايي از سازه و خاكِ در تماس با آن، كه انتفال بار بين سازه و زمين، از طريق آن صورت مي نام دارد . ( foundation گيرد (پي به طور كلي مي توان پي ها را به چهار گروه عمده تقسيم كرد : يا شالوده ها (shallow foundation) -1 پي هاي سطحي مانند پي هاي شمعي (deep foundation) -2 پي هاي عميق مانند پي هاي چاهي (pier foundation) -3 پي هاي نيمه عميق (anchorage) و مهار (caisson) مانند پي هاي با صندوقه (special foundation) -4 پي هاي ويژه پي هاي سطحي يا شالوده ها : شالوده ها پي هايي هستند كه در عمق كم و نزديك سطح زمين اجرا مي شوند و بارهاي سازه را به زمين منتقل مي كنند . شالوده ها بر سه نوع اند : footing -1 شالوده هاي منفرد strip footing -2 شالوده هاي نواري mat footing -3 شالوده هاي گسترده آنچه معمولا در زير ساختمان و بر روي پي هاي عميق اجرا مي شود و بارهاي سازه را به پي عميق منتقل مي كند نيز شالوده است . واژه شالوده منفرد جايگزين واژه پي تكي يا پاشنه تكي ،شالوده نواري جايگزين پاشنه پيوسته و شالوده گسترده جايگزين راديه ژنرال و پي گسترده است . پي هاي عميق : آن دسته از پ ي ها را كه نسبت عمق آنها به كوچكترين بعد افقيشان از شش تجاوز كند پي هاي عميق از جمله پي (cut off wall ) و ديوارهاي جداكننده ( barette ) مي نامند . انواع پي هاي شمعي، ديواركها هاي عميق اند . پي هاي عميق معمولا بوسيله يك سازه ميانجي كه شالوده ناميده مي شود بارهاي سازه اي را مي گيرند و به زمين منتقل ميكنند . پي هاي نيمه عميق : پي هاي نيمه عميق ،مانند پي هاي چاهي حد فاصل شالوده ها و پي هاي شمعي را تشكيل مي دهند . نحوه محاسبه اينگونه پي ها بيشتر شبيه محاسبه شالوده است . ٣ پي هاي ويژه : پي هاي وي ژه مانند پي هاي با صندوقه ، مهارها ، ستونهاي شني و غيره با سه گونه قبلي پي ها تفاوت زيادي دارند و براي انتقال بارهاي سازه به زمين ، ممكن است با بهره گيري از فشار ، كشش يا اصطكاك كار كنند . مي توان به منظور عموميت بخشيدن به مسئله انتقال نيرو بين سازه و خاك ، اطراف پوششهاي تونلها را هم از جمله پي هاي ويژه به حساب آورد . با اين ديد مي توان سازه هاي نگهبان ، مانند سپرهاي فلزي ، ديوارهاي جداكننده و غيره نيز پي ويژه به حساب آورد . پي سازي : اتخاذ تدابير لازم و اجراي در خور آنها به منظور تامين پايداري هر نوع ساختمان براي بوجود آوردن تعادل مناسب بين بنا و زمين در تماس با آن پي سازي نام دارد . شالوده هاي منفرد كه نزديك به هم باشند مي توانند به يكديگر پيوسته شوند و بصورت شالوده مركب كار كنند شالوده هاي نواري ممكن است زير ستون و يا زير ديوار باشند . شالوده هاي گسترده به دو صورت ، بدون تير و باتير طراحي و اجرا مي شوند . بررسي ژئوتكنيكي : بررسيهاي ژئوتكنيكي ، لايه هاي زميني و آبهاي زير زميني را به عنوان عوامل دخيل در پايداري و رفتارمناسب ابنيه موقتي و دائمي مورد مطالعه قرار مي دهد . اين بررسي ها به منظو ر ارائه داده هاي مربوط به رفتار خاك كه در طراحي و ساخت بنا ها لازم مي آيد ، صورت مي گيرد . تحليل عوامل حاصل در طول بررسي مقدماتي و شناسايي خاكها به يك جمع بندي كلي شامل مراتب زير منجر مي شود : - تهيه برشها و نيمرخهاي زمين شناسي و ژئوتكنيكي - - دستيابي به مشخصات مختلف خاكها براي تدوين طرح و انجام محاسبات - - شناخت جريان هاي مختلف آبهاي زيرزميني و سفره هاي آب - - بررسي حساسيت لايه هاي سطحي خاك در برابر يخبنذان - - چگونگي خورندگي خاكها و آبها در برخورد با مصالح ساختماني - - بررسي رفتار خاكها در برابر بارهاي ديناميكي مانند زلزله گودبرداريهاي لازم براي اجراي شالوده ها : هدف گودبرداري ايجاد گودهايي است كه بخشهايي از ساختمان كه در تماس مستقيم با زمين هستند در آن قرار گيرد . اجراي شالوده ها بايد بعد از سالم سازي و خشكانيدن كف گود صورت گيرد سالم سازي كف گود با روشهاي م ناسب ، از قبيل آب كشي و زهكشي عملي است . گودهايي كه در مجاورت بناهاي موجود ايجاد مي شوند نبايد به هيچ عنوان پايداري اين بناها را ، چه در مرحله موقت اجرا و چه در مرحله نهايي ، دچار نقصان يا اشكال كنند . ٤ تمامي عواملي كه در كف گود به آن برخورد مي شود مانند سن گها ، شالوده هاي قديمي و بطور كلي هر شي زميني مقاوم كه احتمال تشكيل نقاط سخت موضعي را در زير شالوده هاي گسترده و شالوده هاي نواري پديد مي آورند بايد تا عمق مناسبي برداشته شوند تا از ناهمگني در زير شالوده ها اجتناب شود . راه حلهاي مناسب ديگري هم مي توانند به كار گرفته شوند ، تمامي بخشها وعدسيهاي با قابليت تراكم بيشتر از زمين طبيعي مجموعه را بايد در شرايط يكسان بهسازي يا جايگزين كرد تا زمين پي از همگني كافي برخوردار شود خاك جايگزين را ، در صورت لزوم و با توجه به نوع آن بايد متراكم كرد تا معيارهاي كلي باربري نقص ان نيابد . راه حل ديگر ، جايگزيني بخشهاي برداشت شده با بتن كم عيار است . عمليات گودبرداري شامل فعاليتهاي ساختماني از قبيل حفاري چاهها و مجاري آب و فاضلاب ، خاكبرداري ، خاكريزي ، حفاري و پي كني با وسايل دستي و ماشين آلات مكانيكي ، عمليات زير زميني و نظاير آن است . ايمني در كارهاي گودبرداري : قبل از شروع عمليات گودبرداري بايد با همكاري سازمانهاي ذيربط جريان برق ، گاز ، آب و ساير سرويسهاي مشابه در محل گودبرداري قطع شود و چنانچه محل گودبرداري در نزديكي و مجاورت يكي از ايستگاههاي اصلي خدمات عمومي مانند آتش نشاني باشد ، بايد قبلا مراتب به اطلاع آن ايستگاه رسانده شود . قبل از گودبرداري بايد كليه اشياي زايد از قبيل درخت ، تخته سنگ و ضايعات ساختماني كه ممكن است سبب وقوع حادثه اي شود ، از محل گودبرداري خارج گردد . در صورتي كه حفاري و خاكبرداري در عمق پايين تر از پي ساختمانها و ديوارهاي حائل يا سطح معابر عمومي كه در مجاورت محل حفاري و خاكبرداري قرار دارند صورت گيرد . بايد اقدامهاي لازم براي جلوگيري از خطر ناپايداري آنها به عمل آيد . بعد از وقوع بارندگي ، طوفان ، سيل و زلزله بايد محل گودبرداري بازديد شود تا در نقاطي كه خطر ريزش ديواره وجود دارد ، با استفاده از شمع و سپر يا چوب بست ، ديواره تحكيم و تثبيت گردد . بتن مگر : اجرا ي يك لايه بتن مگر در زير تمام شالوده هاي بتن آرمه كه در مجاورت سطح زيرين خود آرماتور دارند الزامي است . بتن مگر خطر آلوده شدن بتن س ازه اي را به هنگام انجام عمليات بتن ريزي مرتفع مي نمايد . ضخامت لايه بتن پاكيزگي به هيچ عنوان نبايد كمتر از پنج سانتي متر باشد . ريختن بتن مگر بايد به مجرد اتمام عمليات گودبرداري صورت گيرد . پاره اي از خاكها ، مانند مارنها ، كه در زمان پايان عمليات گودبرد اري مقاومتي كافي و مناسب دارند ، نسبت به عوامل جوي حساسايت نشان مي دهند و در اثر ريزش آب باران بر آنها بعد از چند ساعت گل شده و كاملا سست مي شوند . برخي خاكهاي ديگر ، مانند شيست ها ، خاصيت تورقي دارند و در مجاورت هوا پوسته پوسته شده و از جدارهاي گود جدا مي شوند . به منظور پيشگيري از مشكل فوق و جلوگيري از در معرض هوا قرار گرفتن زمينهاي قابل تورم ، مي توان روي قسمتهاي گودبرداري شده را با ملات ماسه سيمان اندود كرد و يا با ورق كلفتي از پلي اتيلن متناسب با شرايط سطح زمين ، روي آن را پوشاند . ٥ عيارهاي كمينه بتن مگر : ارقام ذكر شده زير براي تامين حفاظت كافي آرماتورها در برابر خوردگي توسط سازمان مديريت اعلام شده است :- براي بتن پاكيزگي و بتن درشت ، حداقل عيار 150 كيلوگرم سيمان در متر مكعب بتن است . - براي شالوده هاي با بتن غيرمسلح در زير ديوارهاي باربر يا ستونها ، عيار كمينه 200 كيلوگرم سيمان در مترمكعب بتن است . - براي شالوده هاي نواري كه فقط آرماتور كلاف دارند ، بايد عيار كمينه 250 كيلوگرم سيمان در متر مكعب بتن باشد . - براي بتن شالوده هاي بتن آرمه ، عيار كمينه 300 كيلوگرم سيمان در متر مكعب بتن است . ابعاد پي : عرض طول و عمق پي ها كاملا بستگي به وزن ساختمان و قدرت تحمل خاك محل ساختمان دارد . در ساختمان هاي بزرگ قبل از شروع كار به وسيله آزمايشات مكانيك خاك قدرت مجاز تحملي زمين را تعيين نموده و از روي آن مهندس محاسب ابعاد پي را تعيين مي نمايد . ولي در ساختما نهاي كوچك كه آزمايشات مكانيك خاك در دسترس نيست بايد از مقاومت زمين در مقابل بار ساختمان مطمئن شويم . اغلب مواقع قدرت مجاز تحملي زمين براي ساختمانهاي كوچك با مشاهده خاك پي و ديدين طبقات آن و طرز قرار گرفتن دانه ها بر روي همديگر و يا با ضربه زدن به وسيله كلن گ به محل پي قابل تشخيص است . گاهي اوقات نيز براي بدست آوردن اطمينان بيشتر مي توان اقدام به آزمايشات ساده محلي نمود . انواع پي هاي مورد استفاده در ساختمان : پي به صورتهاي نقطه اي (تكي) ، نواري ، گسترده اجرا مي شود و در مناطقي كه خاك توانايي هيچ گو نه بارگذاري نداشته باشد از پي گسترده استفاده مي كنيم . معمولا براي ساختمانهاي زير سه طبقه از پي نقطه اي استفاده مي شود . در ساختمانهايي كه پي نقطه اي اجرا شده در زير هر ستون يك پي قرار دارد كه بوسيله شناژ به هم متصل شده اند و بار بنا را به زمين زير خود منتقل مي كنند .در ساختمانهايي كه پي تكي جوابگوي بار وارده به زمين نيست در امتداد ستونها و ديوارها پي نواري ايجاد مي كنند . كه شبكه مش در تمام طول پي نواري وجود دارد . پي گسترده نيز براي بناهاي بسيار سنگين و ساختمانهاي بلند و بر روي خاكهايي كه مقاومت كمي دارن د طراحي مي شود . شمع نيز در زمينهايي كه تحمل بار ندارند مانند زمينهاي ماسه بادي براي رسيدن به سطح بكر و مقاوم زمين كوبيده مي شود . پي هاي گسترده : به اين گونه پي ها كه راديه ژنرال هم مي گويند ، از بتن مسلح ساخته مي شوند و داراي محاسبات فني مفصل و دقت اجراي فوق العاده مي باشد براي ساختمانهايي كه داراي وزن فوق العاده زياد بوده و يا ساختمانهايي كه در زمينهاي سست ساخته مي شود اين گونه پي ها ايجاد مي گردد . ٦ براي ساختن پي هاي سراسري بايد صفحه اي از بتن به طول و عرض تمام زير بناي ساختمان به ضخامت محاسبه شده حداقل در حدود 80 تا 100 سانتي متر ريخته شود ميلگردهاي اين صفحه بتني طبق محاسبه بدست مي آيد . در محلهايي كه بار بيشتري وجود دارد ميلگردهاي بيشتري گذاشته مي شود مانند زير و اطراف ستونها . آرماتورهاي ريشه براي ايجاد ستونهاي بتني و يا صفحه هاي فلزي زيرستون براي ستونهاي فلزي روي اين صفحه بتني قرار مي گيرند . شمع كوبي : در زمينهايي كه خيلي سست بوده و به هيچ وجه قدرت تحمل بار ساختمان را نداشته باشد مانند خاكهاي دستي يا زمينهاي ماسه اي و يا در محلهايي كه زمين بكر در عمق هاي زياد قرار داشته و برداشتن كليه خاكهاي سطحي مقرون به صرفه نباشد از طريق شمع كوبي بار ساختمان را به زمين بكر منتقل مي نمايند .بدين طريق كه در امتداد پي هاي ساختمان يعني در طول ديوارهاي اصلي كه باربر مي باشند با فاصله هاي معين در حدود 2 تا 2,5 متر چاه حفر مي كنند . و در ساختمانهاي فلزي و بتني كه پي نقطه اي اجرا مي شود زير هر ستون چاه حفر مي نمايند . و اين حفاري را تا زمين بكر و محكم ادامه مي دهند و كف چاهها را خزينه نموده تا سطح اتكا آن با زمين بيشتر باشد . بعد اين چاهها را با بتن يا شفته پر مي كنند . بعد از پر كردن اين چاهها روي آن را ب وسيله طاق آجري و يا سنگي و يا تيرهاي بتني به هم مربوط نموده و بعد روي آن را ديوارچيني مي كنند و يا با نصب صفحه هاي فلزي روي آن اسكلت فلزي بنا مي نمايند . شفته يا بتن پس از خود گيري مانند ستوني است كه در زير زمين بنا شده و طاق يا تير بتني روي آن مانند كلافي اين پايه ها را به يكديگر متصل مي كند و در نتيجه بار ساختمان را مستقيما به زمين بكر و محكم منتقل مي نمايد . ----------------------------------------------------------------------------------------- اجراي بتن ريزي اجزا تشكيل دهنده بتن : ماسه : دانه هاي به قطر 0,06 تا 2 ميلي متر را ماسه مي نامند . ماسه براي تهيه انواع ملاتها و بتن و آجرهاي ماسه-آهكي به كار مي رود . انواع ماسه : ماسه طبيعي ، بسته به منبع اصلي تهيه آن ، به چند دسته تقسيم مي شود : - ماسه كوهستاني ( سيلي ) : در حوالي بس تر اوليه رودخانه ها به دست مي آيد ، اين نوع ماسه تيز گوشه و داراي سطوحي خشن است كه باعث چسبندگي بهتر به سيمان مي شود . ٧ - ماسه رودخانه اي : كه مدت طولاني تحت تاثير حركت آب قرار گرفته است . اين نوع ماسه گردگوشه است و سطوحي صاف دارد . - ماسه بادي : از دانه هاي بسيار ريز تشكيل مي شود و براي تهيه بتن مناسب نيست . - ماسه شكسته : از خرد كردن گرانيت ، سنگ آهك متراكم و سنگهاي متراكم ديگر بدست مي آيد . دانه هاي اين ماسه تيز گوشه است و سطوح بسيار خشن دارد و براي تهيه بتن مناسب است . ماسه اي كه در تهيه بتن بكار مي رود بايد تميز باشد و لاي ذرات ريز موجود در آن نبايد از مقادير زير تجاوز كند : - در ماسه طبيعي و يا ماسه بدست آمده از شن طبيعي 3 درصد حجم - در ماسه تهيه شده از سنگ شكسته 10 درصد حجم شن : دانه هاي درشت تر از 2 ميلي متر را شن مي نامند . شن طبيعي از رودخانه ها بدست مي آيد . شن رودخانه اي معمولا با ماسه مخلوط است و آنها را با سرند كردن جدا مي كنند و معمولا در اثر سايش آب ، گرد و داراي سطوح صاف است . انواع شن : شن بسته به شكل به انواع زير تقسيم مي شود : - شن هاي زبري كه شبيه خرده سنگ است . - شن هاي گرد و داراي سطوح صاف ( شن نخودي و بادامي ) - شن هاي سوزني كه طولشان بيش از سه برابر عرض يا ضخامتشان است . - شن هاي پولكي كه عرضشان بيش از سه برابر ضخامتشان است . - شن هاي ريز كه شبيه سنگ شكسته است و براي تهيه بتن مناسب تر است . انبار كردن شن و ماسه : شن و ماسه را بايد به نحوي انبار كرد كه مواد خارجي و زيان آور آنها را آلوده نكند . شن و ماسه را بايد برحسب اندازه دانه هاي آنها در محلهاي مختلف انبار كرد . سيمان : سيمان فراورده اي است كه بيشترين مواد تشكيل دهنده آن عبارت است از آهك و سيليس و خواص عمده آن اين است كه با آب تركيب مي شود و گيرش آن در هوا و داخل آب صورت مي گيرد . سيمان در اختلاط با شن و ماسه آب سفت و سخت شده و جسمي يكپارچه تشكيل مي دهد . ٨ انواع سيمان : نوع 1 – سيمان پرتلند معمولي : اين سيمان در كارهاي عمومي نظير ساختن اسكلتهاي بتن آرمه ، پل ها ، قطعات پيش ساخته بتن آرمه ، جدول خيابانها ، ملاتها ، اندودها و پي ساختمانهايي كه امكان حمله سولفاتها وجود ندارد مصرف مي شود . نوع 2 –سيمان اصلاح شده : سيمان نوع 2 يا سيمان با حرارت متوسط ، در برابر حمله سولفاتها از سيمان مع مولي مقاوم تر است و در مواردي كه آب زيرزميني حاوي كمي سولفات است مصرف مي شود . بعلاوه چون گرمازايي اين نوع سيمان هنگام آبگيري كمتر از سيمان معمولي است در بتن ريزي هاي حجيم و بتن ريزي در هواي گرم نيز به مصرف مي رسد . نوع 3 –سيمان زودگير : سيمان نوع 3 يا سيمان با تاب زياد را در مواقعي كه بارگذاري بايد مدتي كوتاه بعد از بتن ريزي صورت گيرد يا بخواهند قالب ها را زودتر بردارند استفاده مي شود يا بهنگام بتن ريزي در هواي سرد به مصرف مي رسانند . نوع 4 –سيمان با حرارت كم : اين نوع سيمان در ساختن بتن هايي بكا ر مي رود كه وجود حرارت هيدراسيون كم براي آنها ضروري است و غالبا در بتن ريزي هاي حجيم به ويژه در فصول گرم به مصرف مي رسد . نوع 5 –سيمان ضدسولفات : اين نوع سيمان در ساختن بتن هايي بكار مي رود كه وجود مقاومت زياد در برابر سولفاتها براي آنها ضروري است و براي مصرف در بخشهايي از ساختمان كه شديدا در معرض حمله سولفاتها باشد مناسب است . سيمان تراس : سيمان تراس را از آسياب كردن 20 تا 40 درصد نرمه سنگ تراس با 80 تا 60 درصد كلينكر سيمان پرتلند تهيه مي كنند و آن را در ساختمانهاي آبي ، دريايي و براي سدسازي و در پي هاي حجيم ، موزاييك سازي و غيره كاربرد دارد . درجه حرارت سيمان : بالا بودن دماي سيمان ، دماي بتن را افزايش مي دهد كه اين امر موجب تسريع عمل آبگيري ، سخت شدن فوري ، بالا رفتن نياز به آب و نهايتا آثار نامطلوب بر روي مقاومت و جمع شدگي خميري بتن خ واهد شد . بنابراين تحت هيچ شرايطي نبايد درجه حرارت سيمان هنگام اختلاط از 77 درجه سانتيگراد تجاوز نمايد و در هواي گرم بايد از مصرف سيمان نوع 3 و نوع مشابه آن خودداري نمود . حمل نقل و انبار كردن سيمان : سيمان را مي توان در واگن هاي سربسته يا ظروف و باركشهاي مخصوص يا كيسه هاي كاغذي چند لايه حمل و نقل كرد . ٩ در موقع حمل و نقل سيمان بايد براي جلوگيري از پخش گرد آن در هوا مقررات ايمني ويژه اي را به مرحله اجرا گذاشت و بخصوص براي پيشگيري از ورود آن به دستگاه تنفسي بايد در محلهايي كه در آنجا سيمان حمل و نقل انبار مي شود دستگاههاي تهويه قرار داد . رطوبت عامل خطرناكي براي سيمان است و بايد سيمان را در برابر آن حفاظت نمود . رطوبت موجود در هوا به تدريج باعث گرفتن سيمان و توليد كلوخه مي شود و گاهي اوقات كلوخه ها به حدي سخت مي شود كه نمي توان آنها را با فشار انگشتان خرد كر د . سيمان حاوي اين كلوخه هاي سخت شده را نمي توان براي ساختن بتن به مصرف رساند زيرا علاوه بر ديرگير شدن باعث كاهش مقاومت بتن مي شود . در كارگاههايي كه كارهاي پراكنده دارند و مقادير كم سيمان در نقاط مختلف مورد نياز است ، كيسه هاي سيمان اجبارا بايد در فضاي ب از انبار شوند . در اين صورت كف محلي كه سيمان روي آن چيده شود بايد خشك و دست كم 10 سانتي متر از اطراف خود بالاتر باشد . استفاده از تخته و آجر براي بالا آوردن بستر و ورقه هاي پلاستيكي براي خشك نگهداشتن كف مفيد است . كيسه هاي چيده شده بايد با روكش پلاستيكي پ وشيده شوند . در هر حال نگهداري سيمان به اين ترتيب نبايد براي مدت طولاني ادامه داشته باشد . در كارهاي بزرگتر كه قرار است سيمان پاكتي مصرف شود ، كيسه هاي سيمان بايد در انبارهاي مخصوص نگهداري شوند . سقف ، ديوار و كف انبار بايد كاملا نم بندي شده و كيسه هاي سيمان به فاصله دست كم 30 سانتي متر از ديوار چيده شوند . انبار كردن كيسه ها بايد به نحوي باشد ك ه دستيابي به هر محموله براي مصرف و بازرسي يا آزمايش آسان باشد . كيسه هايي كه زودتر وارد انبار شده اند بايد زودتر از بقيه به مصرف برسند . نگهداري سيمان فله فقط در سيلو مجاز است ،هنگام تغيير نوع سيمان، سيلوها بايد كاملا تميز شوند . نگهداري و ذخيره سيمان در ن قاطي كه رطوبت نسبي هوا از 90 درصد بيشتر باشد نبايد در كيسه بيش از 6 هفته و در سيلوهاي مناسب از 3 ماه تجاوز كند . سيماني كه براي مدت زياد انبار شود ممكن است بصورت كلوخه هاي فشرده درآيد . اينگونه سيمان را مي توان با غلتاندن كيسه روي كف اصلاح نمود ، چنانچه با يكبار غلتاندن كلوخه ها باز شود سيمان قابل مصرف است و گرنه بايد آزمايش مقاومت استاندارد به منظور اطمينان از مرغوبيت سيمان به عمل آيد . آب مصرفي در بتن : آبي كه در بتن مصرف مي شود بايد آشاميدني باشد و داراي جسم هايي كه به بتن آسيب برسانند نباشد . گندابها ، پسابها ، فاضلاب شهرها ، آب مردابها و اين جور آبها را نبايد در ساختن بتن مصرف كرد . اندازه آبي كه در ساختن بتن به مصرف مي رسد بستگي به شلي و سفتي بتن ، درشتي سنگدانه ها ، نمناكي سنگدانه ها ، زبري رويه سنگدانه ها ، شكل سنگدانه ها ، گرما و خشكي هوا هن گام ساختن بتن دارد . هر چه بتن سفت تر و سنگدانه ها درشت تر ، رويه سنگدانه ها نمناكتر ، صافتر و سنگدانه ها گردتر باشند ، براي ساختن بتن به آب كمتر نياز است .اندازه آبي كه در ساختن بتن به مصرف مي رسد . به دو صورت داده مي شود يكي به وزن سيمان و بتن و ديگري به وزن جسم هاي جامد بتن سيمان و سنگ . ١٠ هر چه در ساختن بتن بيشتر آب مصرف شود ، تاب بتن كاهش مي يابد . كمي و زيادي رطوبت و تر و خشك شدن متوالي مي تواند باعث انهدام و تخريب كارها شود . ناخالصي هاي موجود در آب اختلاط نه تنها ممكن است بر زمان گيرش ، تاب و حج م اثر بگذارد بلكه مي تواند سبب شوره زدگي يا خوردگي آرماتورها و ساير اقلام فلزي مدفون در بتن شوند . مصرف آبي كه داراي خزه است براي ساختن بتن مناسب نيست . آب گل آلود را بايد قبل از مصرف از ميان حوضچه هاي ته نشين گذراند و يا با روشهاي ديگر تصفيه كرد تا مقدار لاي و رس آن كاهش يابد . 1000 مي تواند ppm ذرات جامد معلق و محلول موجود در بتن آرمه در شرايط محيطي شديد حداكثر . 2000 ppm باشد و در شرايط محيطي ملايم 3500 نمك هاي محلول دارد به عنوان آب اختلاط بتن بدون ميلگرد مي ppm آب دريايي كه تا مقدار توان مصرف كرد . در مواردي كه منابع آب در يك منطقه محدود و بهاي تمام شده آن گران باشد ممكن است با اتخاذ تدابيري مانند استفاده مجدد از آبهاي مصرف شده ، بازيافت پسابها و فاضلابهاي تصفيه شده نيز تمام يا قسمتي از آب مورد نياز كارگاههاي ساختماني را فراهم نمود . آب مصرفي بتن نبايد گرم باشد . گرم بودن آب علاوه بر بالا بردن درجه حرارت مخلوط بتن باعث بالا رفتن مصرف آب مي شود كه اين امر نهايتا موجب كاهش مقاومت خواهد شد . با اضافه شدن هر 10 درجه به حرارت آب ميزان اسلامپ 20 تا 25 ميلي متر كاهش مي يابد و از اي نرو آب مصرفي بايد كاملا خنك بوده و در صورت لزوم توسط يخ خنك شود . مراقبت ، محافظت و عمل آوردن بتن : مراقبت بتن بطور خاص شامل تمهيداتي است كه اجازه مي دهند سيمان موجود در بتن به مدت لازم مرطوب بماند بطوريكه ذرات سيمان بتوانند تا آنجا كه مقدور است با آب تركيب شده و هيدراته شوند . محافظت بتن به تمهيداتي گفته مي شود كه مانع اثر نامطلوب عوامل خارجي بر روي بتن جوان مي شوند . اين عوامل عبارتند از : شسته شدن سيمان بتن با باران يا آب جاري ، سرد شدن سريع يا يخ زدن بتن ، لرزش ، ضربه ، سرد شدن نامتجانس بتن و … عمل آوردن عبارت است از تسريع گرفتن و سخت شدن بتن به كمك حرارت . مراقبت از بتن با آب : مي توان با ايجاد لبه هايي روي بت ن ريخته شده به ارتفاع 2 تا 3 سانتي متر و ريختن آب روي بتن بطوري كه آب به ضخامت 2 سانتي متر روي بتن قرار بگيرد و نيز با پاشيدن ذرات ريز آب از درون آبفشانها و تر كردن سطح بتن ، مراقبت مستقيم با اب را به انجام رسانيد . مي توان از پارچه كرباسي كلفت يا گوني كه رطوبت را به مدت طولاني در خود نگه ميدارد براي خيس نگه داشتن بتن استفاده كرد . پارچه بر روي بتن قرار گرفته و آب روي آن ريخته مي شود . قبل از قرارگيري پارچه بايد بتن بقدر كافي سفت شده باشد تا پارچه به بتن نچسبد . ١١ نگهداري بتن : سيمان موجود در بتن ريخته شده در مجاورت رطوبت بايد سخت شده و دانه هاي سنگي موجود در مخلوط را بهمديگر چسبانيده و مقاومت بتن را به حداكثر برساند بدين ل حاظ مي بايد از خشك شدن سريع بتن جلوگيري نموده و آنرا از تابش شديد آفتاب و وزش بادهاي تند محفوظ نگاه داشت و سطح آنرا حداقل تا هفت روز مرطوب نمود . (اين مدت براي بتن با سيمانهاي زودگير سه روزه است )براي اينكار بهتر است كه روي بتن تازه ريخته شده را با گوني يا كاغذ پوشانيده و اين پوشش را مرطوب نگه داريم بهتر است بعد از 3 تا 4 ساعت بعد از بتن ريزي شروع به آب دادن روي آن بنمائيم زيرا در غير اين صورت سطح آن ترك خورده و موجب نفوذ هوا به داخل بتن شده و آرماتور بكاررفته در بتن در معرض خورندگي واقع گرديده و موجب ضعف قط عه خواهد شد . بتن تازه ريخته شده نبايد در معرض بارانهاي تند قرار گيرد زيرا باران دوغاب سيمان و مصالح ريزدانه را شسته و سنگهاي درشت را نمايان خواهد نمود . در موقع بارندگي بهتر است بتن ريزي متوقف گرديده و بتن ريخته شده را از آسيب باران محفوظ نمود مثلا روي آن را با نايلون پوشانيده و آب باران را به خارج از سطح بتن راهنمايي كرد . شبكه ميلگرد كف پي : بتن نيز مانند بيشتر مصالح ساختماني نيروي كششي را تحمل نمي كند . بهمين دليل در قطعات بتني در ناحيه اي كه الياف بتن تحت تاثير نيروي كششي مي باشند ميلگردهاي فو لادي قرار مي دهند تا نيروي كششي را تحمل كند . در پي ها الياف نزديكتر به زمين تحت تاثير بيشترين نيروي كششي واقع مي شوند بهمين علت يك شبكه از ميلگرد در پايين پي قرار مي دهند . قطر ميلگرد و فاصله آنها از همديگر بوسيله محاسبه بدست مي آيد . آرماتورگذاري : ميلگردهاي مصرفي بايد نو ، تميز، بدون هيچ گونه آلودگي نظير چربي ها ، ذرات بتن ، گرد و خاك و يا مواد زائد ديگر باشد . ميلگردها قبل از مصرف بايد كاملا پاكيزه باشند تا خللي به پيوستگي بتن و ميلگردها وارد نشود . مقطع ميلگرد مصرفي نبايد به علت زنگ زدگي تضعيف ش ده باشد . استفاده از ميلگردهاي زنگ زده به شرطي مجاز است كه اولا زنگ زدگي قبلا با برس يا وسايل مشابه مورد قبول پاك شود ، ثانيا قطر ميلگرد پس از برس زدن حداكثر 0,5 ميلي متر كاهش يابد . ميلگردهاي مصرفي در بتن بصورت ميلگرد ساده يا آجدار تهيه مي شوند . توص يه مي شود تمامي ميلگردهاي مصرفي در بتن ( به استثناي خاموت ها ) از نوع ميلگرد آجدار باشند . قطر اسمي ميلگرد ساده ، قطري است كه در برگ شناسايي آن ذكر مي شود و معادل قطر دايره اي است كه مساحت آن برابر مساحت مقطع عرضي ميلگرد باشد . در مورد ميلگرد آجدار قطر اسم ي معادل قطر اسمي ميلگرد صاف هم وزن آن اختيار مي شود . ١٢ حمل و انبار كردن ميلگردها : آرماتورها به صورت كلاف ، شاخه ، شبكه هاي جوش شده يا بافته شده در كارخانه ، تحويل مي شوند . ميلگردهاي مصرفي در بتن بايد بدون خم شدگي تحويل كارگاه شوند ، معمولا ميلگردها ي به قطر 6 ميلي متر و كمتر بصورت كلاف تحويل مي شوند . مصرف ميلگردها باقطرهاي بالاتر از 6 ميلي متر بصورت كلاف مجاز نيست مگر اينكه وسيله مناسبي براي بازكردن كلاف ها در كارگاه وجود داشته باشد و قطر كلاف بيش از 200 برابر قطر ميلگرد باشد . در تمام م دت حمل ، تخليه ، نگهداري و كارگذاري ميلگردها بايد آنها را در مقابل هرگونه زنگ زدگي و يا ديگر آسيب هاي فيزيكي و شيميايي محافظت نمود . ميلگردها نبايد در تماس با خاك يا مصالحي باشند كه رطوبت را در خود نگه مي دارد و عموما نبايد ميلگردها براي مدت طولاني در معر ض باران و برف و هواي مرطوب قرار گيرند . در كارگاه بايد ميلگردها را بر حسب قطر و طبقه آنها مجزا و انبار نمود . به هنگام حمل و تخليه بايد دقت شود كه آرماتورها خصوصا شبكه جوش شده از صدمات مكانيكي يا تغيير شكل ها خميري ، ضربه ناشي از پرتاب از ارتفاع و غي ره مصون بوده و از گسيختگي جوش ها در شبكه هاي جوش شده جلوگيري شود . بريدن و خم كردن آرماتور : بريدن و خم كردن آرماتور بايد مطابق نقشه ها و مشخصات اجرايي در كارگاه پيمانكار يا كارخانه توليدكننده انجام شود . انتخاب تجهيزات بريدن و خم كردن ، شعاع انحنا مي لگرد و خم كردن بايستي به درستي انجام شود . بريدن ميلگردها بايد با وسايل مكانيكي صورت گرفته و خم كردن آرماتور بايد به روش سرد انجام شود . استفاده از حرارت براي خم كردن فولاد مجاز نيست . خم كردن ميلگردهاي داخل بتن نظير ميلگردهاي انتظار يا بازكردن ميلگردهاي خ م شده مجاز نيست مگر در مواردي كه در نقشه هاي اجرايي پيش بيني شده باشد . در اين موارد براي شكل دادن مجدد بايد به ويژگيهاي فولاد مصرفي توجه شود . باز و بسته كردن خمها به منظور شكل دادن مجدد به هيچ وجه مجاز نيست . در دماي كمتر از 5- درجه خم كردن ميلگردها مجاز نيست . بستن و كار گذاشتن آرماتورها : هنگام نصب ، ميلگردها بايد عاري از هرگونه آلودگي باشند و كليه آلودگيها بايد قبل از نصب و كارگذاري ميلگردها زدوده شود و تا شروع مرحله بتن ريزي از آلودگي ها محفوظ بماند . آرماتورها با توجه به قطر ، طول و شكل بايستي در محلهاي تعيين شده به نحوي مستحكم و ثابت شوند كه هنگام بتن ريزي هيچگونه تغيير و جابجايي در آنها صورت نگيرد . به منظور كنترل و تامين پوشش بتن مي توان از قطعات بتني (لقمه ها) يا خرك هاي فلزي به ابعاد ، مقاومت و تعداد لازم استفاده نمود . لقمه هاي بتني بايد داراي مفتول بوده و با استفاده از اين مفتول ها به ميلگردهاي اصلي كاملا محكم شوند . استفاده از قطعه سنگ ، لوله هاي فلزي و قطعات چوب براي نگهداري ميلگردها و تامين پوشش بتن مجاز نيست . ١٣ وصله كردن آرماتورها : حتي الامكان بايد ميلگردهاي مصرفي به صورت يكپارچ ه باشند . تمام اتصالات ميلگردها بايد در نقشه هاي اجرايي منعكس گردد و تعداد اتصالات به حداقل ممكن كاهش يابد . در صورتي كه وجود اتصال اجتناب ناپذير باشد . اين اتصالات بايد در مقاطعي قرار داده شوند كه تنش وارده بر عضو يا قطعه بتني حداقل باشد و از تمركز تمامي وصله ها در يك مقطع نيز خودداري شود . در قطعات تحت خمش و خمش توام با فشار نبايد بيش از نصف ميلگردها در يك مقطه وصله شوند . در صورت 1 ( نسبت 1 به 3 ) ميلگردها در يك مقطع را مي توان به / وجود كشش يا كشش ناشي از خمش حداكثر 3 وسيله پوششي وصله نمود . وصله كردن ميلگ ردهاي تحتاني قطعات خمشي در وسط دهانه يا نزديك به آن و يا ميلگردهاي بالايي قطعه خمشي روي تكيه گاه يا نزديك آن مجاز نيست . بطور كلي هر وصله بايد 40 برابر قطر ميلگرد ، با وصله مجاور فاصله داشته و در يك مقطع قرار نگيرد . جوشكاري آرماتور : اتصال ميلگرد ها از طريق جوشكاري با روش نوك به نوك ، خميري يا جوش ذوبي با الكترود با دستور وموافقت قبلي مهندسين مشاور مجاز مي باشد . در اين خصوص رعايت ضوابط آيين نامه بتن ايران الزامي است اتصال جوشي ميلگرد سرد اصلاح شده جز با روشهاي خاص ، مناسب و تحت كنترل دقيق م جاز نمي باشد . در صورتي كه براي هر نوع فولاد ، الكترود مخصوص و روش جوشكاري مناسب اختيار شود مي توان از روش اتصال جوش ذوبي استفاده نمود . پوشش محافظ بتني روي ميلگرد : پوشش بتني ميلگردها عبارت است از حداقل فاصله رويه ميلگرد اعم از طولي و عرضي تا نز ديكترين سطح بتن . فرد مجري بايد نهايت دقت را در نصب ميلگرد و نيز ريختن و متراكم نمودن بتن به عمل آورد تا باعث جابجايي و تغيير محل آرماتورها نگردد . ضخامت و پوشش بتن نبايد از قطر ميلگردهاي مصرفي كمتر اختيار شود .ضخامت پوشش هيچ گاه نبايد از حد اكثر قطر شن مص رفي ( براي شن تا قطر 32 ميلي متر ) كمتر اختيار شود . در مورد شن بزرگتر از 32 ميلي متر ضخامت پوشش حداقل مساوي قطر بزرگترين شن به اضافه 5 ميلي متر اختيار مي شود . در صورتي كه بتن مستقيما روي خاك ريخته شود و بطور دائم در تماس با خاك باشد بايد حداقل ضخامت پوشش 75 ميليمتر اختيار شود . اگر سطح بتن نقش دار باشد ضخامت پوشش از عمق فرورفتگي اندازه گيري مي شود . قالب بندي : از آنجا كه بتن قبل از سخت شدن روان مي باشد لذا براي شكل دادن به آن احتياج به قالب داريم . قالبهايي كه براي بتن ساخته مي شود اغلب چوبي مي با شد و براي كارهاي سري سازي از قالبهاي فلزي نيز استفاده مي شود . ١٤ قالبها و داربستهاي زير آن علاوه بر شكل دادن به بتن وزن آنرا تا زمان سخت شدن تحمل مي نمايند . بدين لحاظ اگر در اجراي آن دقت كافي نشود ممكن است در موقع بتن ريزي واژگون شده موجب خسارت شود . شكل قطعات بتني با اندازه آنها كه بايد ريخته شود با يد بوسيله قالب تهيه شود . قالب آجري : اين نوع قالبها براي شالوده ها و ديوارهاي حائل مجاور خاك مورد استفاده قرار مي گيرند . براي اجرا ، بسته به ارتفاع بتن در قالب و نيز نيروهاي وارده ، يك ديوار 11 تا 22 سانتي متري احداث مي شود . براي جلوگيري از كرمو شدن بتن و مكيده شدن آب آن توسط آجر قبل از بتن ريزي ، آجرها آب پاشي مي شوند . جلوگيري كردن از تجمع آب در كف قالب ضروري است . براي جلوگيري از خرابي بتن ، همچنين مي توان قالب آجري را قير و گوني كرد . بهاي تم ام شده اين قالبها كم و تغيير شكل آن ناچيز است . ضخامت ديوار به ضخامت شالوده يا ديوار حائل افزوده شده و ضمنا ديوار آجري ، تا حدودي بتن را در مقابل عوامل محيطي محافظت مي نمايد ولي با توجه به اينكه قالب آجري باز نمي شود . عيوب احتمالي بتن ديده نمي شود . قالب چوبي : براي درست كردن قالب از قطعات الوار ، تخته و تخته چندلا استفاده مي شود . براي اتصال قطعات به يكديگر ميخ و پيچ بكار مي رود . قالبهاي چوبي انواع مختلفي دارند كه عبارتند از : - قالب خام : بدون رنده كردنِ سطحِ آن مورد استفاده قرار مي گيرد . بهتر است سطح اين قالب حتي المقدور صاف باشد . - قالب رنده شده : براي سطوحي كه صافي و زيبايي آن مدنظر است مورد استفاده قرار مي گيرد . - قالب ممتاز : كه پس از رنده شدن درزهاي آن بتونه شده و سپس سمباده مي شود . توجه به درزها براي جلوگيري از بيرون زدن بتن ضروري است . تخته و چوبي كه براي قالب بندي مصرف مي شود بايد كاملا خشك بوده و در برابر رطوبت تغيير شكل ندهد زيرا تغيير شكل قالب موجب تغيير شكل بتن گشته و در شكل تيرها و ستونها و همچنين ممانهاي وارد بر آنها موثر است .در ايران معمولا از تخته اي كه به نام چوب روسي معروف است براي قالب بندي استفاده مي نمايند . اين تخته ها بايد به اندازه كافي نرم باشد تا در موقع نجاري دچار اشكال نشويم و از طرفي بايد آنچنان محكم باشد كه بتواند وزن بتن و آرماتور ها و كارگران بتن ريزي و وسايل بتن ريزي از قبيل چرخ دستي ، ويبراتور و غيره را بخوبي تحمل نمايد . ١٥ تخته هايي كه براي قالب بندي مصرف مي شوند بايد از نوع چوبهاي صمغدار ( كاج و صنوبر ) يا جنگلي و يا مشابه باشد و مصرف چوب سفيد جز براي قالب شالوده و يا قالب بتن بدون آرماتور مجاز نيست و داربست بايد به اندازه كافي انعطاف ناپذير باشد بطوريكه بعد از ريختن بتن تغيير شكل ندهد . معمولا سطح تماس بتن با تخته قالب بندي را بوسيله روغن هاي معدني خنثي شده ( بدون اسيد و قليا ) چرب مي كنند . در هر حال بايد از روغني استفاده نمود كه در واكنشهاي شيميايي سيمان دخالت نداشته باشد . ماليدن ر وغن به روي قالب بدان علت است كه اولا تخته كه در ابتدا كاملا خشك است آب بتن مجاور خود را نمكيده و موجب فساد بتن نشود و در ثاني در موقع بازكردن قالب ، تخته ها به راحتي از بتن جدا شوند و در صورت مناسب بودن براي قالب بندي بعدي مورد استفاده قرار گيرند . در موقع ماليدن روغن بايد كاملا دقت نمود كه آرماتورها به روغن آغشته نشود زيرا در اين صورت روغن مانع چسبيدن بتن به دور ميلگرد گرديده و جسم يكپارچه تشكيل نداده و بتن و آرماتور هر يك به تنهايي كار مي كنند و موجب ضعف در همگن بودن فولاد و بتن مي گردد . براي بهم بستن تخ ته ها به همديگر از چوبهايي كه در اصطلاح قالب بندي به آن چهار تراش مي گويند استفاده مي شود . كوچكترين بعد مقطع اين چهارتراشها كه به آن پشت بند مي گويند نبايد از 8 سانتي متر كمتر باشد . قالب فولادي : در مواردي كه حجم كار زياد و تنوع سطوح و ابعاد كم ب اشد ، استفاده از قالب هاي فولادي كاملا با صرفه خواهد بود . بهاي اوليه اين قالبها نسبتا زياد است ولي عمر زياد آنها اين مسئله را توجيه مي نمايد . قالبهاي فولادي نسبتا مقاوم بوده و بدليل امكان استفاده از اتصالات خاص مي توان به سهولت و با سرعت آنها را برپا داشته و از هم جدا كرد . سطح بتن در تماس با قالب فولادي ، بشرط آنكه پس از باز كردن قالب ، پرداخت مناسبي صورت گرفته و از مك دار شدن سطح جلو گيري شود ، كاملا صاف است . قالب آلومينيومي : آلومينيوم به دليل سبكي و سهولت حمل روز به روز كاربرد بيشتري در ساخت قالب بدست مي آورد . همچنين هزينه كار بر روي آلومينيوم براي دستيابي به يك مقطع ، نسبت به هزينه مربوطه براي همين كار در مورد فولاد كمتر است . آلومينيوم خالص فلز نرمي بوده و ممكن است به سهولت سائيده و خراب شود . به همين دليل بهتر است از آلياژهاي آلومينيوم براي تهيه قالب استفاده شود . قالب فايبرگلاس : براي استفاده از اين قالبها بايد هزينه اوليه نسبتا زيادي را براي درست كردن قالب فولادي لازم ، متقبل شد ولي هزينه خود مصالح فايبر گلاس كه شكل قالب را به خود مي گيرند نسبتا كم بوده در صورت ساخت تعداد زيادي صفحه فايبر گلاس هزينه سرشكن مي گردد . با قالبهاي فايبرگلاس مي توان به شكلهايي زيباي براي نماي بتني دست يافت .